Intelixencia emocional
A intelixencia emocional é a capacidade para recoñecer sentimentos propios e alleos, e a habilidade para manexalos. O termo foi popularizado por Daniel Goleman, co seu soado libro: "Emotional Intelligence", publicado en 1995. Goleman estima que a intelixencia emocional pódese organizar en cinco capacidades:
-coñecer as emocións e sentimentos propios.
- manexalos.
- recoñecelos.
-crear a propia motivación.
- xestionar as relacións.
"Cun bico, manifestamos os nosos sentimentos e evocamos emocións"
Orixes do concepto.
O uso máis afastado dun concepto similar ao de intelixencia emocional remóntase a Charles Darwin, que indicou nos seus traballos a importancia da expresión emocional para a supervivencia e a adaptación. Aínda que as definicións tradicionais de intelixencia fan fincapé nos aspectos cognitivos, talles como a memoria e a capacidade de resolver problemas, varios influentes investigadores no ámbito do estudo da intelixencia comezan a recoñecer a importancia da ausencia de aspectos cognitivos.
Thorndike, en 1920, utilizou o termo intelixencia social para describir a habilidade de comprender e motivar a outras persoas.
David Wechsler en 1940, describe a influencia de factores non intelectivos sobre o comportamento intelixente, e sostén, ademais, que os nosos modelos de intelixencia non serán completos ata que non poidan describir adecuadamente estes factores.
En 1983, Howard Gardner, na súa Teoría das intelixencias múltiples
Frames of Mind: "The Theory of Multiple Intelligences" introduciu a idea de incluír tanto a intelixencia interpersoal (a capacidade para comprender as intencións, motivacións e desexos doutras persoas) e a intelixencia intrapersonal (a capacidade para comprenderse un mesmo, apreciar os sentimentos, temores e motivacións propios). Para Gardner, os indicadores de intelixencia, como o CI, non explican plenamente a capacidade cognitiva.
Polo tanto, aínda que os nomes dados ao concepto variaron, existe unha crenza común de que as definicións tradicionais de intelixencia non dan unha explicación exhaustiva das súas características.
O primeiro uso do termo intelixencia emocional xeralmente é atribuído a Wayne Payne, citado na súa tese doutoral:"Un estudo das emocións": O desenvolvemento da intelixencia emocional, de 1985.
Con todo, o termo "intelixencia emocional" había aparecido antes en textos de Leuner (1966). Greenspan tamén presentou en 1989 un modelo de IE, seguido por Salovey e Mayer (1990) e Goleman (1995).
Como resultado do crecente recoñecemento por parte dos profesionais da importancia e relevancia das emocións nos resultados do traballo, a investigación sobre o tema seguiu gañando impulso, pero non foi ata a publicación do soado libro de Daniel Goleman: Intelixencia Emocional: Por que pode importar máis que o concepto de cociente intelectual?, que se converteu en moi popular.
Un relevante artigo de Nancy Gibbs na revista Estafe, en 1995, do libro de Goleman foi o primeiro medio de comunicación interesado na IE. Posteriormente, os artigos da IE comezaron a aparecer cada vez con maior frecuencia a través dunha ampla gama de entidades académicas e puntos de venda populares. Aspectos biolóxicos.Para comprender o gran poder das emocións sobre a mente pensante ?e a causa do frecuente conflito existente entre os sentimentos e a razón? debemos considerar a forma en que evolucionou o cerebro.
A rexión máis primitiva do cerebro é o tronco encefálico, que regula as funcións vitais básicas, como a respiración ou o metabolismo, e compartímolo con todas aquelas especies que dispón de sistema nervioso, aínda que sexa moi rudimentario. Deste cerebro primitivo emerxeron os centros emocionais que, millóns de anos máis tarde, deron lugar ao cerebro pensante: o neocórtex. O feito de que o cerebro emocional sexa moi anterior ao racional e que este sexa unha derivación daquel, revela con claridade as auténticas relacións existentes entre o pensamento e o sentimento.
O neocórtex permite un aumento da sutileza e a complexidade da vida emocional, aínda que non goberna a totalidade da vida emocional porque, nestes asuntos, delega o seu labor no sistema límbico. Isto é o que confire aos centros da emoción un poder extraordinario para influír no funcionamento global do cerebro, incluíndo aos centros do pensamento.
A sede das paixóns,a amígdala cerebral e o hipocampo foron dúas pezas crave do primitivo «cerebro olfativo» que, ao longo do proceso evolutivo, terminou dando orixe ao córtex e posteriormente ao neocórtex. A amígdala está especializada nas cuestións emocionais e considéralla unha estrutura limbica moi ligada aos procesos da aprendizaxe e a memoria Constitúe unha especie de depósito da memoria emocional. É a encargada de activar a secreción de doses masivas de noradrenalina, que estimula os sentidos e pon ao cerebro en estado de alerta.
LeDoux descubriu que a primeira zona cerebral pola que pasan os sinais sensoriais procedentes dos ollos ou dos oídos é o tálamo e, a partir de aí e a través dunha soa sinapsis, a amígdala. Outra vía procedente do tálamo leva o sinal ata o neocórtex ?o cerebro pensante?, permitindo que a amígdala comece a responder antes de que o neocórtex pondere a información. Segundo LeDoux: «anatomicamente falando, o sistema emocional pode actuar independentemente do neocórtex. Existen certas reaccións e recordos emocionais que teñen lugar sen a menor participación cognitiva consciente».
A memoria emocional As opinións inconscientes son recordos emocionais que se almacenan na amígdala. O hipocampo rexistra os feitos puros, e a amígdala é a encargada de rexistrar o «clima emocional» que acompaña a estes feitos.Para LeDoux: «o hipocampo é unha estrutura fundamental para recoñecer un rostro como o da súa curmá, pero é a amígdala a que lle agrega o clima emocional de que non parece tela en moita estima». Isto significa que o cerebro dispón de dous sistemas de rexistro, un para os feitos ordinarios e outro para os recordos cunha intensa carga emocional.
Un sistema de alarma anticuado No cambiante mundo social, un dos inconvenientes deste sistema de alarma neuronal é que, con máis frecuencia da desexable, a mensaxe de urxencia mandado pola amígdala adoita ser obsoleto. A amígdala examina a experiencia presente e compáraa co que sucedeu no pasado, utilizando un método asociativo, equiparando situacións polo mero feito de compartir uns poucos trazos característicos similares, facendo reaccionar con respostas que foron gravadas moito tempo atrás, ás veces obsoletas.
En opinión de LeDoux, a interacción entre o neno e os seus coidadores durante os primeiros anos de vida constitúe unha auténtica aprendizaxe emocional, e é tan poderoso e resulta tan difícil de comprender para o adulto porque está gravado na amígdala co basto sinal non verbal propia da vida emocional. O que explica o desconcerto ante os nosos propios estalidos emocionais é que adoitan datar dun período tan cedo que as cousas desconcertábannos e nin sequera dispuñamos de palabras para comprender o que sucedía. Cando as emocións son rápidas e bastas a importancia evolutiva de ofrecer unha resposta rápida que permitise gañar uns milisegundos críticos ante as situacións perigosas, é moi probable que salvasen a vida de moitos dos nosos antepasados, porque esa configuración quedou impresa no cerebro de todo protomamifero, incluíndo os humanos.
Para LeDoux: «O rudimentario cerebro menor dos mamíferos é o principal cerebro dos non mamíferos, un cerebro que permite unha resposta emocional moi veloz. Pero, aínda que veloz, trátase tamén, ao mesmo tempo, dunha resposta moi basta, porque as células implicadas só permiten un procesamiento rápido, pero tamén impreciso», e estas rudimentarias confusións emocionais ?baseadas en sentir antes que en pensar? son as «emocións precognitivas».
O xestor das emocións A amígdala prepara unha reacción emocional ansiosa e impulsiva, pero outra parte do cerebro encárgase de elaborar unha resposta máis adecuada. O regulador cerebral que desconecta os impulsos da amígdala parece atoparse no extremo dunha vía nerviosa que vai ao neocórtex, no lóbulo prefrontal. A área prefrontal constitúe unha especie de modulador das respostas proporcionadas pola amígdala e outras rexións do sistema límbico, permitindo a emisión dunha resposta máis analítica e proporcionada. O lóbulo prefrontal esquerdo parece formar parte dun circuíto que se encarga de desconectar ?ou atenuar parcialmente? os impulsos emocionais máis perturbadores.
O vandalismo en wikis é outro exemplo de actuación con perturbación emocional.Harmonizando emoción e pensamento as conexións existentes entre a amígdala (e as estruturas límbicas) e o neocórtex constitúen o centro de xestión entre os pensamentos e os sentimentos. Esta vía nerviosa explicaría o motivo polo cal a emoción é fundamental para pensar eficazmente, tomar decisións intelixentes e permitimos pensar con claridade.
A cortiza prefrontal é a rexión cerebral que se encarga da «memoria de traballo». Cando estamos emocionalmente perturbados, adoitamos dicir que «non podemos pensar ben» e permite explicar por que a tensión emocional prolongada pode obstaculizar as facultades intelectuais do neno e dificultar así a súa capacidade de aprendizaxe. Os nenos impulsivos e ansiosos, a miúdo desorganizados e problemáticos, parecen ter un escaso control prefrontal sobre os seus impulsos límbicos. Este tipo de nenos presenta un elevado risco de problemas de fracaso escolar, alcoholismo e delincuencia, pero non tanto porque o seu potencial intelectual sexa baixo senón porque o seu control sobre a súa vida emocional áchase severamente restrinxido.
As emocións son importantes para o exercicio da razón. Entre o sentir e o pensar, a emoción guía as nosas decisións, traballando coa mente racional e capacitando ?ou incapacitando? ao pensamento mesmo. Do mesmo xeito, o cerebro pensante desempeña un papel fundamental nas nosas emocións, exceptuando aqueles momentos nos que as emocións desbórdanse e o cerebro emocional asume por completo o control da situación. En certo xeito, temos dous cerebros e dúas clases diferentes de intelixencia: a intelixencia racional e a intelixencia emocional e o noso funcionamento vital está determinado por ambos.
Daniel Goleman, psicólogo norteamericano, baixo o termo de "Intelixencia Emocional" recolle o pensamento de numerosos científicos do comportamento humano que cuestionan o valor da intelixencia racional como predictor de éxito nas tarefas concretas da vida, nos diversos ámbitos da familia, os negocios, a toma de decisións, o desempeño profesional, etc. Citando numerosos estudos Goleman conclúe que o Coeficiente Intelectual non é un bo predictor do desempeño exitoso. A intelixencia pura non garante un bo manexo das vicisitudes que se presentan e que é necesario enfrontar para ter éxito na vida. A Intelixencia Académica ten pouco que ver coa vida emocional, as persoas máis intelixentes poden afundirse nos perigos de paixóns desenfreadas ou impulsos incontrolables. Existen outros factores como a capacidade de motivarse e persistir fronte a decepcións, controlar o impulso, regular o humor, evitar que os trastornos diminúan a capacidade de pensar, mostrar empatía, etc., que constitúen un tipo de Intelixencia distinta á Racional e que inflúen máis significativamente no desempeño na vida.
O concepto de "Intelixencia Emocional" salienta o papel preponderante que exercen as emocións dentro do funcionamento psicolóxico dunha persoa cando esta se ve enfrontada a momentos difíciles e tarefas importantes: os perigos, as perdas dolorosas, a persistencia cara a unha meta a pesar dos fracasos, o enfrontar riscos, os conflitos cun compañeiro no traballo. En todas estas situacións hai unha involucración emocional que pode resultar nunha acción que culmine de modo exitoso ou ben interferir negativamente no desempeño final. Cada emoción ofrece unha disposición definida á acción, de maneira que o repertorio emocional da persoa e a súa forma de operar influirá decisivamente no éxito ou fracaso que obteña nas tarefas que emprenda. Este conxunto de habilidades de carácter socio-emocional é o que Goleman definiu como Intelixencia Emocional.
Esta pode dividirse en dúas áreas:
Intelixencia Intra-persoal: Capacidade de formar un modelo realista e preciso dun mesmo, tendo acceso aos propios sentimentos, e usalos como guías na conduta.
Intelixencia Inter-persoal: Capacidade de comprender aos demais; que os motiva, como operan, como relacionarse adecuadamente. Capacidade de recoñecer e reaccionar ante o humor, o temperamento e as emocións dos outros. A natureza da intelixencia emocional
As características da chamada intelixencia emocional son: a capacidade de motivarnos a nós mesmos, de perseverar no empeño a pesar das posibles frustracións, de controlar os impulsos, de diferir as gratificaciones, de regular os nosos propios estados de ánimo, de evitar que a angustia interfira coas nosas facultades racionais e a capacidade de empatizar e confiar nos demais Medición da intelixencia emocional e o CI
Non existe un test capaz de determinar o «grao de intelixencia emocional», a diferenza do que ocorre cos test que miden o cociente intelectual (CI). Jack Block, psicólogo da universidade de Berkeley, utilizou unha medida similar á intelixencia emocional que el denomina «capacidade adaptativa do ego», establecendo dous tipos teoricamente puros, aínda que os trazos máis sobresalientes difiren lixeiramente entre mulleres e homes:«Os homes que posúen unha elevada intelixencia emocional adoitan ser socialmente equilibrados, extrovertidos, alegres, pouco predispostos á timidez e a rumiar as súas preocupacións. Demostran estar dotados dunha notable capacidade para comprometerse coas causas e as persoas, adoitan adoptar responsabilidades, manteñen unha visión ética da vida e son afables e cariñosos nas súas relacións. A súa vida emocional é rica e apropiada; senten, en suma, a gusto consigo mesmos, cos seus semellantes e co universo social no que viven». «As mulleres emocionalmente intelixentes tenden a ser enérxicas e a expresar os seus sentimentos sen ambaxes, teñen unha visión positiva de si mesmas e para elas a vida sempre ten un sentido.
Do mesmo xeito que ocorre cos homes, adoitan ser abertas e sociables, expresan os seus sentimentos adecuadamente (en lugar de entregarse a arranques emocionais dos que posteriormente teñan que lamentarse) e soportan ben a tensión. O seu equilibrio social permítelles facer rapidamente novas amizades; senten o bastante a gusto consigo mesmas como para mostrarse alegres, espontáneas e abertas ás experiencias sensuais. E, a diferenza do que ocorre co tipo puro de muller cun elevado CI, raramente senten ansiosas, culpables ou se afogan nas súas preocupacións». «Os homes cun elevado CI caracterízanse por unha ampla gama de intereses e habilidades intelectuais e adoitan ser ambiciosos, produtivos, predicibles, tenaces e pouco dados a reparar nas súas propias necesidades. Tenden a ser críticos, condescendientes, aprensivos, inhibidos, a sentirse incómodos coa sexualidade e as experiencias sensoriais en xeral e son pouco expresivos, distantes e emocionalmente fríos e tranquilos». «A muller cun elevado CI manifesta unha previsible confianza intelectual, é capaz de expresar claramente os seus pensamentos, valora as cuestións teóricas e presenta un amplo abanico de intereses estéticos e intelectuais. Tamén tende a ser introspectiva, predisposta á ansiedade, á preocupación e a culpabilidade, e móstrase pouco disposta a expresar publicamente o seu enfado (aínda que poida expresalo dun modo indirecto)».
Estes retratos, obviamente, resultan caricaturescos pois toda persoa é o resultado da combinación entre o CI e a intelixencia emocional, en distintas proporcións, pero ofrecen unha visión moi instructiva do tipo de aptitudes específicas que ambas as dimensións poden achegar ao conxunto de calidades que constitúe unha persoa.
